Door Carine Schuurmans
‘Je gaat het pas zien als je het doorhebt’ is een typische Cruijff opmerking, maar geeft in één zin weer wat er met mij gebeurde toen ik tijdens het duiken troep in het water zag liggen. Ik stopte alles wat ik maar kon verzamelen in de zakken van mijn duikvest, want wie anders ruimt het op? De vuilnisman of straatveger gaat het niet tegenkomen. En dan zie je ook ineens hoeveel troep er op straat en in de bermen ligt. Troep die zomaar het water in kan waaien.
Ook op het werk gingen mijn ogen open. Ik zag bijvoorbeeld dat we wel heel veel handschoenen gebruiken op momenten waar het niet nodig is. Sinds Corona is het gebruik zelfs meer dan verdubbeld.
Zoekend naar de reden van het gebruik van niet-steriele handschoenen kwam ik naast het (valse) gevoel van veiligheid ook richtlijnen tegen. Neem bijvoorbeeld de richtlijn over het toedienen van parenterale medicatie (VTGM-richtlijn), waar het gebruik van handschoenen in beschreven staat. Je zou denken dat het doel van handschoenen is om de patiënt te beschermen tegen infecties en de verpleegkundige tegen gevaarlijke stoffen. De meeste medicatie is alleen niet gevaarlijk. Daarnaast laten onderzoeken over het voorkómen van infecties door het gebruik van handschoenen nauwelijks effect zien [1]. Sterker nog, het gebruik van handschoenen geeft de gebruiker een gevoel van schone handen. Als gevolg daarvan hebben mensen de neiging om met die handschoenen van alles en nog wat aan te raken, zonder tussendoor hun handen te wassen. De handschoenen, of eigenlijk de gebruikers ervan, blijken dan een bron van contaminatie.
Een toevoeging aan de richtlijn met de momenten waarop wél handschoenen gebruikt moeten worden (bij gevaarlijke stoffen, bij gerede kans op bloedcontact en bij beschadigde huid van toediener), zou heel veel handschoenen schelen. Het is zelfs wat de WHO adviseert [2].
Met alle goede bedoelingen zijn vele richtlijnen doorspekt met slechts op theorie gebaseerde veiligheid. Jarenlang hebben we ons gericht op het uitsluiten van fouten (Safety I), met te weinig oog voor de mogelijkheid dat hierdoor juist fouten kunnen ontstaan.
Het zou ons allen en zéker ook de duurzaamheid ten goede komen als we het lef hadden deze inmiddels tot gewoonte geworden richtlijnen opnieuw onder de duurzame loep te nemen. En ja, dat lijkt misschien monnikenwerk, maar moet je eens kijken hoeveel tijd het kost om alleen al de handschoenen aan te trekken…
Voor de liefhebbers deel ik hier nog het beeld van het advies van de WHO over handschoenen [2].
Uiteraard geldt dit alles voor een veelheid aan onderwerpen. Ik wil eenieder daarom uitdagen de moeite te nemen hiernaar te zoeken en ermee aan de slag te gaan, thuis en op het werk.
En om net zo Cruijffiaans te eindigen als ik begonnen ben: ‘Je moet schieten, anders kun je niet scoren.’
Bronnen:
[1] Persoonlijke beschermingsmiddelen Module 2 | SRI-richtlijnen (geraadpleegd 06-06-24)
[2] Glove-use-information-leaflet.pdf (who.int) (geraadpleegd 06-06-24)
Over Carine Schuurmans
Carine Schuurmans is ziekenhuisapotheker bij het Franciscus Gasthuis & Vlietland en is als Voorzitter van de Commissie Duurzaamheid (NVZA) actief betrokken bij de verduurzaming van het Nederlandse zorglandschap.
